Hongos degradadores de Paraguay : ecología, diversidad y taxonomía de la familia Hymenochaetaceae (Basidiomycota)
Resumen
Los hongos xilófilos desempeñan un papel crucial en los ecosistemas, ya que muchos de ellos actúan como saprófitos y/o como patógenos de los árboles, contribuyendo al proceso de degradación y de regeneración de los bosques y a la mejora del suelo. Dentro de estos organismos, la familia Hymenochaetaceae (Agaricomycetes, Basidiomycota) se destaca por su importancia ecológica. La clasificación basada en características morfológicas y en el uso de herramientas moleculares ha revelado que la familia está constituida por numerosos géneros y complejos de especies, especialmente en las regiones templadas. Sin embargo, existe una carencia de conocimiento en cuanto a la diversidad y la taxonomía de las especies en el Neotrópico y una escasa atención a su ecología. El objetivo del presente trabajo fue contribuir al conocimiento de la taxonomía de la familia Hymenochaetaceae en Paraguay, incluyendo su ecología, partiendo de la premisa de la limitada investigación realizada sobre la funga del país, específicamente en hongos degradadores. Se recolectaron ejemplares de siete localidades en las regiones Oriental y Occidental de Paraguay y se llevaron a cabo análisis macro y micromorfológicos, así como extracción de ADN, amplificación de regiones (nITS y nLSU) y secuenciación. En total, se evaluaron 67 ejemplares que abarcaron ocho géneros: Fomitiporia, Fulvifomes, Fuscoporia, Hymenochaete, Phellinotus, Phellinus, Phylloporia, y Tropicoporus. Se identificaron 32 taxones, de las cuales dos son nuevas especies para la ciencia: Fulvifomes wrightii y Fulvifomes pseudorimosus. Otros quince taxones son nuevos registros para Paraguay: Fulvifomes cedrelae, Fulvifomes grenadensis, Fuscoporia chrysea, F. caymanensis, F. semiarida, F. sarcites, Fuscoporia latispora, Fuscoporia marquesiana, Hymenochaete damicornis, H. leonina, Phylloporia pectinata, Phellinotus neoaridus, P. teixeirae, P. xerophyticus y Tropicoporus linteus. Algunos ejemplares no pudieron ser identificados de manera precisa a nivel de especie como: Fulvifomes aff. kawakamii, Hymenochaete aff. fuliginosa, Phellinus aff. undulatus, P. aff. sancti-georgii, Tropicoporus aff. stratificans y Fuscoporia sp. De esta manera, el número de especies al cual asciende actualmente la familia Hymenochaetaceae en el Paraguay corresponde a un total de 39 especies distribuidas en 12 géneros. Se propone una clave dicotómica para la determinación de las mismas. Los análisis moleculares (reconstrucción filogenética por Maxima verosimilitud e Inferencia Bayesiana) revelaron la existencia de especies crípticas que requirieron análisis morfológicos y filogenéticos detallados para su correcta clasificación, como es el caso de las especies de Fuscoporia. Los análisis ecológicos revelaron que no se encontraron diferencias significativas en la composición de la familia Hymenochaetaceae entre los sitios de muestreo. Esto podría indicar que, en el contexto y la escala del muestreo realizado, la familia no presenta una distribución diferencial en función de los sitios evaluados. Este fenómeno podría atribuirse a factores como la homogeneidad ambiental, la posible presencia de especies generalistas o de disturbios similares en los sitios evaluados, y que la familia probablemente no sea un buen indicador de calidad ambiental. En resumen, este estudio contribuye al conocimiento de la diversidad y la taxonomía de las Hymenochaetaceae en Paraguay, así como en su composición ecológica en los sitios de muestreo. Umi urupero yvyra’uha tuichaitereì mba’e tekohakuèrape, ha’ekuèra oĩ hetave oikòva vicho’i okarùva mba’e tujukuère tèrã/ yvyra mba’asyrõ , pèicha oipytyvõ ka’aguy opàva ohòvope avei omoporã haĝua yvy. Ko’ã tekove apytèpe (Hymenochaetaceae) (Agaricomycetes, Basidiomycota) umi urupero aty yvyra mbohasy ha ombyapyte aíva itenondeve hembiapojevy añetegua KOH-pe 5% ha imomba’eguasu reko tekoháre. Ñemohenda ojekóva ijysajareko rehe ha ojepurúvo tembiporu ku’i tekove rehegua ohechauka ko aty oikoha hetaiterei género ha nungagui, umi yvypehēngue hakuvyha rupi. Ha katu, heta ndojekuaáíva pe juavyeta oĩva ha nunga ojojoguapáva umi ka’aguy he’õvývape ha noñeñangareko guasúiva hekoháre. Ko tembiapo jehupytyrãeta ha’ekuri omongakuaáve haĝua kuaapy mba’e ojojoguapáva umi uruperoaty ha hekoha Paraguáipe, oñeñepurũ temimo’ãmbýgui sa’iha ojejapo tembikuaareka ka’avoaty ha tymbaaty tetãme oĩva apytépegua urupero poravopyre rehegua, oñembyatyva’ekue techapyrãrõ pokõi tendapeguare Paraguái vore kuarahy resē ha kuarahy reike gotyoygua ha oñehesa’ỹijo ijysajamichĩva ha tuicháva rupive, upéicha avei oñehesa’ỹijo haĝua ku’iguigua ADN ñeguenohē rupive, vore ñembotuichave (nITS ha nLSU) ha iñemohenda. Oñeha’ã 67 atyvore tembiecharã ombyatýva poapy meñakuéra: Hymenochaete, Fomitiporia, Fuscoporia, Fulvifomes, Phellinus, Phellinotus, Phylloporia ha Tropicoporus. Ojetopa 32 aty oikéva, péva apytégui mokoi térarenda Paraguáipe ĝuara: Fulvifomes wrightii ha Fulvifomes pseudorimosus. Papo ejemplares ha’e pyahu mboguapy Paraguáipe: Fulvifomes cedrelae, Fulvifomes grenadensis, Fuscoporia chrysea, F. caymanensis, F. semiarida, F. sarcites, Fuscoporia latispora, Fuscoporia marquesiana, Hymenochaete damicornis, H. leonina, Phylloporia pectinata, Phellinotus neoaridus, P. teixeirae, P. xerophyticus, ha Tropicoporus linteus. Upeicha algunos ejemplars ndojekatui oñeha’a joguahape: Fulvifomes aff. kawakamii, Hymenochaete aff. fuliginosa, Phellinus aff. undulatus, P. aff. sancti-georgii, Tropicoporus aff. stratificans y Fuscoporia sp.. Peicha, pe jetopa ojehechauká ko'ágã familia Hymenochaetaceae-pe paraguaype haé 39 aty oikéva oñemosarambíva 12 meñakuéra-pe. Umi ku’i ñehesa’ỹjo ohechaukakuri oĩha hetaichagua nunga, oike pype nunga okañýva ojopype, oikotevēva’ekue ysaja ha jehapykueho ñemoñondive kakuaa rehegua ñehesa’ỹijo mbosaisaivéva iñemohenda porãrã, pe Fuscoporia kásoicha. Tekoha ñehesa’ỹijópe katu ndojejuhúi oikoe guasuha nunga aty Hymenochaetaceae; tembiecharã apytépe. Ko’ãva ikatúne ohechauka ke techapyrã ojejapova’ekue oñondivepagua ha mboja’orendapy, aty ndohechaukái peteĩ asáĩ oikoetereíva umi tenda ha’ãmbyrépe. Ko mba’eguasu ikatu ojehu ojojapahague tekoha, ikatu oĩ opaichagua nunga térã tekoha mbaiha ãvaichagua umi tenda ha’ãmbyre, ha ikatuvoi ko’ã aty ndaha’é mba’e porãi tekohápe ĝuarã. Ñambyapu’ávo, ko tembiapo oipytyvõta ojekuaave haĝua joavy ha jojogua umi Hymenochaetaceae Paraguáipe upéicha avei hembiapopy tekoha rehegua umi tenda tembiecharãme. Xylophilic fungi play a crucial role in ecosystems, acting as saprophytes and/or tree pathogens, contributing to the degradation and regeneration of forests, and improving soil quality. Within these organisms, the Hymenochaetaceae family (Agaricomycetes, Basidiomycota) stands out for its ecological importance. Classification based on morphological characteristics and the use of molecular tools has revealed that the family consists of numerous genera and species complexes, especially in temperate regions. However, there is a lack of knowledge regarding the diversity and taxonomy of species in the Neotropics, with little attention to their ecology. The objective of this study was to contribute to the knowledge of the Hymenochaetaceae family in Paraguay, including its ecology, given the limited research conducted on the country's fungi, specifically degrading fungi. Specimens were collected from seven locations in the Eastern and Western regions of Paraguay, subjected to macro- and micromorphological analyses, and molecular analyses involving DNA extraction, amplification of regions (nITS and nLSU), and sequencing. In total, 67 specimens covering eight genera (Fomitiporia, Fulvifomes, Fuscoporia, Hymenochaete, Phellinotus, Phellinus, Phylloporia and Tropicoporus) were evaluated, identifying 32 taxa. Two specimens were new to science: Fulvifomes wrightii and Fulvifomes pseudorimosus. Additionally, fifteen taxa are new records for Paraguay: Fulvifomes cedrelae, Fulvifomes grenadensis, Fuscoporia chrysea, F. caymanensis, F. semiarida, F. sarcites, Fuscoporia latispora, Fuscoporia marquesiana, Hymenochaete damicornis, H. leonina, Phylloporia pectinata, Phellinotus neoaridus, P. teixeirae, P. xerophyticus and Tropicoporus. linteus, expanding the known species to 39 across 12 genera. Some specimens could not be identified at the species level, such as: Fulvifomes aff. kawakamii, Hymenochaete aff. fuliginosa, Phellinus aff. undulatus, P. aff. sancti-georgii, Tropicoporus aff. stratificans, and Fuscoporia sp. A dichotomous key for species identification is provided. Molecular analyses revealed the existence of cryptic species that required more detailed morphological and phylogenetic analyses for proper classification, as is the case with Fuscoporia species. Ecological analyses revealed no significant differences in the composition of the Hymenochaetaceae family among sampling sites. This could indicate that, within the context and scale of the study, the family does not exhibit a differential distribution based on the evaluated sites. This phenomenon could be attributed to factors such as environmental homogeneity, the possible presence of generalist species or similar disturbances across sites, and the family's likely unsuitability as an environmental quality indicator. In summary, this study contributes to the knowledge of the diversity and taxonomy of Hymenochaetaceae in Paraguay, as well as its ecological composition at the sampling sites.
Colecciones
- Tesis doctoral [130]










